چگونه در فضای مجازی باادب باشیم؟

دیروز در خبرهای دویچه وله فارسی آمده بود که دو پناهجوی 19 و 26 ساله ی افغان با موبایل خود در رستورانی در مرکز خرید شهر کیل در آلمان، از سه دختر جوان فیلم گرفتند و دوستان خود را با ارسال فیلم به همراهی تشویق کردند. پس از مدت کوتاهی، به تدریج 20 تا 30 پناهجوی دیگر در محل گرد آمدند و به طور جمعی به مزاحمت های جنسی و لفظی خود علیه دختران جوان ادامه دادند. به گزارش شاهدان عینی، دو تن از دختران با عجله رستوران را ترک کردند ولی پس از چند دقیقه برای کمک به دوست خود که در محل مانده بود، برگشتند. در این میان دو تن از پناهجویان در حال فیلم گرفتن به طرف میز دختران رفته، کنار آنها نشستند و همچنان به کار خود ادامه دادند. هنگامی که چند مامور امنیتی مرکز خرید برای دستگیری پناهجویان اعزام شدند، با ماموران درگیر شدند و به آنان نیز توهین کردند.

در حمل سال جاری، اعتراضات مردم در شبکه های اجتماعی نسبت به 31 مسافر گروگان گرفته شده سبب رهایی 19 تن از آنان گردید ولی در ماه عقرب پس از سر بریدن 7 تن از مسافران گروگان گرفته شده، مردم از طریق شبکه های اجتماعی گرد هم آمده و انقلاب تبسم را در تاریخ کشور آفریدند.

در آخرین روز ماه حوت سال گذشته، فرخنده به اتهام آتش زدن قرآن در شاه دوشمشیره کشته شد. شاهدان عینی، عکس ها و ویدیوهای زیادی از آن لحظه با موبایل های خود گرفتند و در شبکه های اجتماعی مثل یوتیوب، فیس بوک و توییتر آپلود نمودند. کاربران افغان از طریق شبکه های اجتماعی، تظاهرات و کمپین های فراوانی در دفاع از فرخنده و تامین عدالت تنظیم کردند. عده ای مثل ملا ایاز نیازی و سیمین حسن زاده به بیان واکنش های فوری و احساسی پرداختند که باعث خشم مردم شدند. در روز تدفین جنازه ی فرخنده، زنان به ملا ایاز نیازی اجازه ی شرکت در نماز جنازه ندادند و سیمین حسن زاده نیز از معاونت وزارت اطلاعات و فرهنگ برکنار شد.

به خاطر جلوگیری از سوء استفاده های نامطلوب از تکنولوژی مثل فیلمبرداری به منظور مزاحمت جنسی و ابراز واکنش های احساسی در داخل یا خارج افغانستان، در این مقاله آداب و اخلاق الکترونیکی که مجموعه ای از قواعد و ضوابط رفتاری در استفاده از تکنولوژی (موبایل، تبلت، کامپیوتر، اینترنت، ایمیل، شبکه های اجتماعی، اپلیکیشن های پیام رسانی فوری) ذکر شده است. باشد که با استفاده ی صحیح از تکنولوژی، زمینه ی بهتری برای تبادل و تعامل با یکدیگر در فضای مجازی بوجود آوریم. لازم به ذکر است مطالب این مقاله خلاصه ای از دوره آموزشی نتیکت است که توسط وبسایت درسنامه ارائه می شود. 

صفحه قوانین و مقررات: صفحه قوانین و مقرارت در هر وبسایتی قوانین حاکم در هر وبسایت را توضیح می دهد. مثلا بیان چه نظراتی ممنوع است و چه نظراتی حذف خواهند شد؟ مثلا اگر در وبسایتی شماره تلفن خود را کامنت دهید، وبسایت نظر شما را به عنوان نقض حریم شخصی- حتی حریم شخصی خودتان- حذف می کند. نظراتی که شامل محتوای نژادپرستی و نفرت پراکنی نیز باشند، حذف می شوند. پس همیشه بخش شرایط و مقررات ( TERMS AND CONDITIONS) وبسایت ها و اپلیکیشن هایی که روی تبلت و موبایل خود نصب می کنید را بخوانید و ناخوانده اعلام موافقت نکنید. زیرا ممکن است برخی وبسایت ها، اطلاعات شخصی شما را در اختیار بقیه شرکت ها بگذارد.

پرسش های رایج: اگر می خواهید با نحوه ی کار یک وبسایت آشنا شوید، نگاهی به صفحه ی پرسش های رایج (FAQ) بیاندازید. زیرا بخش پشتیبانی سایت ها روزانه هزاران ایمیل از خوانندگانشان دریافت می کنند که سوالات مشابهی می پرسند و آن ها فرصت ندارند همیشه به سوالات تکراری جواب دهند. به خاطر همین قبل از اینکه انرژی و وقت کارمندان بخش پشتیبانی را بگیرید، نگاهی به بخش پرسش های رایج بیاندازید.

آی دی و زبان مناسب: در شبکه های اجتماعی عده ای با اسامی مستعار برای خود حساب کاربری درست می کنند و شروع به دوست یابی و کامنت دادن و چت کردن با بقیه می نمایند و شما نمی دانید فرد مذکور را تا چه اندازه جدی بگیرید؟ ممکن است در جریان کامنت دادن و چت کردن متوجه شوید فردی که با نام دخترانه، برای خودش حساب کاربری ساخته یک مرد است یا عکسی از دوران جوانی خود گذاشته و شما فکر می کنید با یک شخص جوان دوست شده اید در حالی که بعدا می فهمید، او یک شخص پیر است یا اینکه با عکس دوستان قدیمی اش برای خود حساب کاربری جعلی درست کرده است.

به خاطر اینکه سوءتفاهمی برای دیگران راجع به هویت تان بوجود نیاید، تا جایی که می توانید از اسم حقیقی خود (کامل یا بخشی از اسمتان) استفاده کنید و اگر مجبورید از اسم مستعار استفاده کنید، اسم مستعار را با دقت و براساس فضایی که عضو آن هستید انتخاب نمایید یا حداقل عکسی از خود در پروفایلتان نشر کنید تا هویت آنلاین شما قابل اعتماد و احترام باشد.

پست ها: هنگامی هم که هویت معقولی برای خود در فضای اجتماعی ساختید، در نوشتن پست هایتان دقت کنید و از نوشتن شایعات بپرهیزید. تلاش کنید آنچه را می نویسید مستند، معتبر و با اتکا به منابع موثق باشد. از پست کردن مطالب طولانی خودداری کنید، اگر می خواهید مطلبی بیشتر از 1000 کلمه بنویسید از بخش یادداشت (Notes) استفاده کنید نه از Status.

چت و کامنت: هنگام چت کردن و کامنت دادن با دوستانتان، حد ادب را نگه دارید و از فحاشی نسبت به دوستتان بپرهیزید زیرا حداقل 300 دوست دیگری که دارید، نمی دانند چقدر با دوستتان صمیمی هستید! هنگام کامنت دادن از تحقیر و توهین خودداری کنید زیرا با تحقیر و توهین کردن به کسی، نظر کسی عوض نمی شود. نکته ی دیگر کامنتی که می دهید مرتبط با پست و عکسی باشد که پست شده است و زیر پست دیگران یا پست های خودتان با دوستانتان چت نکنید زیرا بقیه وقت ندارند، چت های شخصی شما با دوستانتان را در کامنت ها بخوانند. همچنین هنگام کامنت دادن به محدودیت کلمه توجه کنید. از کامنت های طولانی بپرهیزید، حرف هایتان را تکرار نکنید زیرا اکثر کاربران اینترنتی حوصله خواندن مطالب طولانی ندارند.  نکته ی آخر اینکه پست ها و کامنت هایتان را قبل از منتشر کردن، حتما ویرایش کنید.

سوءتفاهم آنلاین و سایبربولینگ: دنیای آنلاین پر از سوءتفاهم هاست. ممکن است کسی با یک حس و حال جمله ای بنویسد و شخصی دیگر آن را با حس و حال و لحنی متفاوت بخواند. تلاش کنید جملاتی بدون کنایه بنویسید تا امکان تعبیر و برداشت های غلط از نوشته تان کاسته شود. اینترنت به ما اجازه در ارتباط بودن با دیگران، تبادل نظر و عقیده می دهد و بهتر است از آن برای سایبربولینگ و تحمیل عقاید خودمان استفاده نکنیم.

رعایت حقوق مولف: هنگام به اشتراک گذاشتن مطالب و عکس های دیگران مطمئن شوید اجازه این کار را دارید و اگر نمی دانید اجازه چنین کاری دارید یا نه، منبع/ مولف را حتما ذکر کنید. اگر خبری از صفحات خبری به اشتراک می گذارید بهتر است از گزینه ی Share استفاده کنید.

زبان: زبان نوشتاری تان را مشخص کنید، مثلا فینگلیش و پینگلیش ننویسید. خیلی ها عادت دارند کلمات انگلیسی را به فارسی بنویسند یا برعکس کلمات فارسی را با حروف انگلیسی می نویسند. این مساله باعث می شود دیگران کمتر به پست و کامنت های شما توجه کنند.

افشای اطلاعات شخصی: نسبت به اطلاعات شخصی تان روی وب حساس باشید و فکر نکنید چیزی ندارید که از کسی پنهان کنید زیرا ممکن است اگر کوچکترین و بی اهمیت ترین اطلاعات شما دست غریبه ها قرار بگیرد، دردسر بزرگی برایتان بوجود بیاید. همچنان نسبت به اطلاعات شخصی دوستانتان حساس باشید. به طور مثال هرگز عکس های شخصی دوستانتان را کپی نکرده و با دیگران به اشتراک نگذارید. عکس ها و پست های خودتان را هم به صورت عمومی به اشتراک نگذارید و کوشش کنید با دوستان یا دوستان دوستانتان به اشتراک بگذارید. هنگامی هم که دوست یا غریبه ای کنار شما از موبایل و کامپیوتر خود استفاده می کنند سرتان را توی مانیتور آنها نکنید و دائم از آن ها نپرسید: داری چی می خوانی؟ با چه کسی چت می کنی؟ و از این قبیل حرف ها. زیرا اگر هیچ حرف مهمی هم رد و بدل نشود، شما مرتکب عمل غیر اخلاقی شده، طرف مقابل را معذب و به حریم خصوصی اش تجاوز نموده اید.

هر از چندگاهی هم نامتان را گوگل کنید تا مطمئن شوید کسی با نام و عکس های شما اقدام به باز کردن حساب کاربری نکرده باشد و خودش را به جای شما معرفی نکند.

ایمیل: هنگامی که برای خود ایمیل درست می کنید، حتی المقدور از نام حقیقی تان برای ساختن ایمیل استفاده کنید و اگر از اسم مستعار استفاده می کنید، دقت کنید اسم مستعار مناسبی باشد زیرا از طریق ایمیل با همکاران، دوستان، نهادهای آموزشی و تحصیلی و بخش پشتیبانی وبسایت در ارتباط خواهید بود و انتخاب نام مناسب برای ساختن ایمیل خیلی مهم است. مثلا یک بار شخصا محققی را دیده بودم که روی پایان نامه اش ایمیلش را ذکر کرده بود که بخشی از ایمیلش  my boyfriend بود. از انتخاب چنین کلماتی برای ساخت ایمیل خود بپرهیزید. همچنین وقتی ایمیل خود را به دوستانتان می دهید یا روی بزنس کارت خود می نویسید، پسورد خود را به آن ها ندهید. همچنین اگر عکسی آپلود می کنید، عکس هایتان را با آدرس ایمیل خود امضا نکنید.

اسپم: اسپم یا هرزنامه ایمیل هایی هستند که ناخواسته به دست شما می رسند و اکثرا هدف تبلیغاتی دارند. گاهی هم به هدف کلاهبرداری اینترنتی و گاه برای ارسال ویروس و تخریب کامپیوتر شما فرستاده می شوند. از باز کردن اسپم ها خودداری کنید.

گاهی هم اتفاق می افتد دوستانتان، عکس ها و مطالب سرگرم کننده زیادی برایتان می فرستند که حالت اسپم به خود می گیرند. هرگز مطالب سرگرم کننده به ایمیل های کاری دوستانتان نفرستید و از آن ها هم بخواهید مطالب سرگرم کننده برایتان نفرستند. بدون اطلاع دوستانتان، آن ها را در خبرنامه وبسایت ها عضو نکنید. اگر هم چنین کاری کردید، این امکان را بدهید که هر وقت خواستند اشتراک خود را لغو نمایند.

جواب دادن به ایمیل های غیر اسپم: وقتی ایمیلی از دوستان یا همکارانتان دریافت می کنید، براساس فوریت و مهم بودن ایمیل ها زمان مشخصی برای جواب دادن به ایمیل هایتان درنظر بگیرید. بعضی ایمیل ها را باید به مدت یک ساعت جواب داد، برخی ایمیل ها اگر مهم نیستند به شخص فرستنده ایمیل پاسخ دهید که مثلا تا 48 ساعت آینده به ایمیلشان جواب خواهید داد زیرا اگر این کار را نکنید، ممکن است فکر کنند برایتان مهم نیستند و این گونه سوءتفاهم بوجود بیاید.

اگر هم گاهی فرصت جواب دادن به ایمیل ها را ندارید مثلا بیمارید یا در مسافرت به سر می برید، جواب خودکار تنظیم کنید. پیامی بنویسید که به صورت خودکار به ایمیل همه کسانی که با شما در تماس هستند، فرستاده شود. از این طریق می توانید بهشان اطلاع دهید از چه زمانی تا چه زمانی نمی توانید به ایمیل هایشان جواب دهید.

همچنان هنگام جواب دادن تلاش کنید از گزینه Reply استفاده کنید تا سابقه ی مکالمه حفظ شود. در بخش Subject هم تلاش کنید موضوع ایمیل خود را مطرح کنید و از نوشتن کلماتی مثل سلام، خودداری کنید. اگر فایلی می فرستید، فایل هایتان را هم با دقت نامگذاری کنید. موقع نوشتن ایمیل هم متوجه زبان رسمی و محاوره ای باشید. از زبان رسمی برای ایمیل های کاری استفاده کنید و از زبان محاوره ای برای گفتگو با دوستانتان. در ضمن در استفاده از شکلک ها هم احتیاط کنید.

مسئولانه ایمیل بزنید، مثلا وقتی می خواهید یک ایمیل را به همه دوستانتان بفرستید از گزینه bbc استفاده کنید تا از ایمیل دوستان خود محافظت کرده و اجازه ندهید اطلاعات شخصی دیگران دست کسی بیفتد.

تکست/ اس ام اس: هنگام اس ام اس دادن به دوستانتان، ساعت اس ام اس دادن را چک کنید مثلا صبح زود یا شب دیر هنگام به کسی پیام نفرستید. به زور هم دوستانتان را در گروه های بی ربط دعوت نکنید و سعی کنید قبل از این کار حتما ازشان اجازه بگیرید. شماره تلفن دوستانتان را بدون اجازه دوستتان در اختیار بقیه نگذارید.

اد کردن دوستان: به افراد ناشناس و افراد با اسامی مستعار درخواست دوستی نفرستید. اگر هم زمانی به افراد آشنا درخواست دوستی فرستادید ولی دیدید درخواست دوستی شما را رد می کند، درک کنید که نمی خواهد جزو دوستانش در فضای مجازی باشید. به خواسته اش احترام بگذارید و بقیه را واسطه نکنید که درخواست دوستی شما را بپذیرند.

چت های آنلاین: اگر کسی آنلاین است بدین معنا نیست که حتما وقت دارد با شما درد و دل کند. گاه برخی مردان فکر می کنند اگر دختری آنلاین است بدین معناست که می خواهد با مردی حرف بزند یا شوخی های جنسی نماید، لطفا از القای چنین باوری به خود و دیگران خودداری کنید. از فرستادن عکس ها و پیام های غیر اخلاقی و بیان کننده مزاحمت های جنسی نیز بپرهیزید.

ادب آنلاین و آفلاین ندارد: از موبایل و تبلت خود سر میز غذا استفاده نکنید. در کلاس درس و مهمانی، هر بار کسی با شما تماس می گیرد از استاد و صاحبخانه تان برای جواب دادن اجازه بگیرید. در رستورانت ها، پارک ها و کتابخانه ها از افراد غریبه به منظور مزاحمت جنسی عکس و فیلم نگیرید. از دوستانتان هم بدون اجازه عکس و فیلم نگیرید.

یادداشت: این مقاله اینجا منتشر شده است.